Значить, так: у нас крутий перелік нещодавніх серіалів, що засновані на всуціль гучних, а деякі з них – і на класичних книжках. Про які варто знати і які можна подивитися вже зараз.
Небезпечні мандри (Watership Down)
Прем’єра, яку відклали фактично на рік, але наприкінці 2018-го таки явили світові. Чотирьохсерійний серіал від Netflix, знятий за новою класикою – з майже п’ятдесятилітньою витримкою – британської літератури: однойменною книгою Річарда Адамса про пригоди компанії кролів, що шукають нової домівки і кращого, вільнішого життя. Та не просто собі серіал, а серіал анімаційний, де зображення намагаються наблизити до реальності, по типу діснеєвського «Динозавра». Це і взагалі прикметно, поява серед не таких вже й численних не знятих, а саме зроблених «з нуля» серіалів нового продукту, проте важливішим здається інше: платформи-монстри намагаються знайти формулу ідеального формату не для окремих глядацьких груп, а для «родинного перегляду»; чи не першою такою спробою для Netflix був «Лемоні Снікет». Бо справді: вважати «Небезпечні мандри», сповнені жорстокості та прямого насилля і між різними видами, і всередині спільноти кроликів, винятково дитячою анімацією не випадає, хоча, з іншого боку, і дорослі автоматично до нього не потягнуться. А от батьки із дітьми – цілком може бути.
Серед тих, хто в оригіналі озвучує «Мандри», є Джеймс Мак-Евой, Бен Кінґслі, Джон Боєга і Джемма Артертон. Попри все це, серіал не так проривний, як «актуальний»: компанія кроликів, що бачать різні моделі функціонування соціуму, – умовно задушливо-патріархальну, фанатично-релігійну та тоталітарно-мілітарну, – чим не кореляція з сьогоднішніми дебатами довкола потреби нового суспільного договору? Хоча після перегляду зрозуміло одне: добре, коли всі зайняті ділом, головне – аби їм від того було добре, аби це було їхнім. Словом, це не так героїчне фентезі, як фентезі завуальовано соціальне: у здоровому поспільстві – здорові громадяни. Або навпаки, але ніяк інакше.
Убивства за абеткою (The ABC Murders)
Допоки серіальна індустрія жива, доти вона буде звертатись до спадку Аґати Крісті. Новий підхід до теми від BBC, де вирішили задіяти направду важку артилерію: Пуаро грає сам Джон Малкович, молодого інспектора Крома Руперт Ґрін, він же Рон Візлі з «Гаррі Поттера», а сценарій віддали Сарі Фелпс, що заробила собі ім‘я на адаптаціях Діккенса. Як наслідок, міні-серіал вийшов «міцним середняком»: атмосферним, збитим, не без цікавих акцентів, але – один з багатьох.
1933 рік, Пуаро – старий і втомлений, він пішов на спочинок, але ж «колишніх детективів не буває»: йому починають надходити листи, які сповіщають про вбивства, а логіка злочинів якось пов’язана і з абетковим принципом, і з біографією самого Еркюля. І це момент принципово важливий: у новій екранізації популярного роману Крісті минуле як таке займає центральне місце. Епілептичні напади і всілякі патології, болісні спогади та криза ідентичності, відлуння Першої світової і фашисти на вулицях британських міст – міжвоєнний невроз тут повноцінний герой; невроз, який формується всіма попередніми історичними подіями. І герої це відчувають на собі.
До речі, це теж актуалізація сьогоднішнього порядку денного, коли ностальгія за минулим і наслідки найрізноманітніших посттравматичних синдромів скручуються у небезпечні вузли. Та якщо манірно-задумливому Малковичу в цих декораціях глядач вірить, то сказати подібне про Руперта Ґріна відверто важко: він, на відміну від своєї колеги Емми Вотсон, актор небезнадійний, але ще рости і рости.
Хай там що, а загальний меседж є сильним і своє бере: скільки би вбивці-психопати не прикривалися бажанням допомогти іншим чи «просто» покращити своє становище, ми знаємо: вони вбивають, бо спраглі крові, от і все. І завжди потрібно мати когось їм на противагу, того, хто як і Пуаро, має свої стосунки з мертвими.
Крісті, попри свою фантастичну популярність, завжди писала більш-менш посередні романи. Такими переважно виходять і серіали за її книжками. А втім, люблять їх не за мистецький рівень: радість зустрічі з давно відомим та бажання побачити справедливість хоча б на екрані – цього, здається, і так задосить, аби Пуаро залишався живішим за всіх живих.
Правда про справу Гаррі Квеберта (The Truth About Harry Quebert Affair)
Бестселер початку 2010-х, що був написаний молодим автором і зібрав жменю впливових нагород: якщо роман швейцарця Жоеля Діккера і перехвалили, то хіба що злегка. Хвацький детектив про одного молодого автора (у якого після першої книги наступила творча криза) і одного старшого, його вчителя (якого звинувачують у вбивстві 30-літньої давності), на прискіпливіший погляд виявився не так трилером про таємниці минулого, як розмислом про природу творчості та алгоритми книжкового успіху. Тобто це був бестселер, що розповідав про бестселери; легка для засвоєння, але майстерна рекурсія.
Не так, на жаль, із серіалом. «Детектив плюс», а саме в такому жанрі було виконано Діккером роман, перетворився на «детектив мінус»: сама лишень історія про бозна-коли зниклу молоду дівчину всю цю конструкцію не тягне. А Жан-Жак Анно, якого знаємо як режисера «Ім’я рози» та «Семи років у Тибеті», зафільмував лише це: Ґольдман розмовляє у в’язниці із Квебертом, Ґольдман розмовляє з мешканцями глухого містечка; вбивство, мертва дівчина, давнє вбивство, молода мертва дівчина… Шкода, хоч, з іншого боку: а як екранізувати книгу, де величезний шмат всього найважливішого та найціннішого непов’язаний безпосередньо з сюжетною подієвістю?
У таку ж пастку Анно попав і з романом Еко, бо це справді пастка саме матеріалу. Тут або думай про адаптацію на всіх рівнях (головна колізія, плюс ідеї, плюс гра з самою формою), або готуйся до вкрай посереднього результату, що його не покращить ані фантастично красива «жертва» (Крістін Фрьосет), ані знаний широкому загалові по «Анатомії пристрасті» Патрік Демпсі, який грає власне Квеберта. Як не крутіть, а такі «детективи» – довжиною в десять серій – дивитись вибагливому глядачеві важко. Такі детективи – як у Жоеля Діккера – слід саме читати.
Моя геніальна подруга (My Brilliant Friend)
Якщо на щось серіально-літературне і варто звернути підвищену увагу цього сезону (осінь-зима), то це точно «Моя геніальна подруга» Саверіо Костанзо, де одним із продюсерів виступив «сам» Паоло Соррентіоно. Причин у цього як мінімум дві: по-перше, це таки вперше HBO знімає серіал не англійською мовою, а італійською (точніше – її неаполітанським діалектом), і знімає таки в Італії, з місцевими акторами та колоритною масовкою. І це спільна сьогоднішня тенденція великих каналів та мереж: Netflix того року схожим робом підійшов до створення антиутопії на польському матеріалі «1983».
А по-друге: в основі тут супербестселер останнього десятиліття, перша частина «Неаполітанського квартету» Елени Ферранте, що розповідає про околиці Неаполя 50-х років минулого століття, де бруд і бідність, залиті сонцем, під яким зростають – і будуть зростати протягом усього циклу – дві подруги, Ліла і Лену. Перша – непересічна (ну або ж геніальна) харизматична дівчина, що все вміє і взагалі живе «на розрив аорти», яскраво і на межі можливостей; друга – безкінечно наполеглива і віддана. З таких темпераментів складається дружба-ненависть, яка проходитиме випробування школою, різними соціальними можливостями, друзями, хлопцями, інтересами.
Читаючи книжку (ну або її переклад) балуваний читач довго не розуміє, звідки ж довкола цього стільки галасу? Так, у підкладці тут є традиція, що тягнеться до «Маленьких жінок» Елкотт, книги, яку запійно читають героїні. Проте, все одно, надто воно просто і мелодраматично, надто схоже на телевізійне мило: сильні пристрасті, сильні люди, непрості часи та протягненість дії у часі мало не на півстоліття.
Серіал, здається, прояснює в цій конструкції дещо суттєве, те, що може підкупити – і таки підкуповує: тісне сусідство, мертву зв’язку – в одній колізії, в одному вчинкові персонажів, в одному кадрі, – тужливого і життєствердного начал, приреченого та сповненого бездонної волі до радості. Такому віриш, позаяк це має стосунок до реальності як такої, за якимись подібними законами воно й існує, наше життя.
Тобто маємо справу не з літеплою мелодрамою, а з оптимістичною драмою. Звісно, після того, як маленьких – і феноменально обдарованих – головних акторок змінюють старші колеги, означений нерв дещо губиться, але добутої напруги вистачає, аби додивитись до кінця. «Моя геніальна подруга» – серіал не геніальний, та щось важливе про нашу реальність – навіть поза передачею тривожного досвіду дітей зі спальних районів – тут вхоплено. І на тому спасибі.