“І мертвим, і живим, і ненародженим…” – так починає Тарас Григорович Шевченко своє “дружнєє посланіє” українцям із заслання. А я у такий спосіб вирішив розпочати свій матеріал, звертаючись до тих, хто сьогодні намагається творити рок та впустив цю музику у свою молодість. Безумовно, коли люди чують словосполучення “український рок”, то одні уявляють титанів сцени, що намагаються тримати українську музику на своїх плечах, бо молоді гурти нічого нового і цікавого не створюють, а інші кажуть, що такого терміну взагалі не існувало. Особисто я не розділяю точку зору останніх, але з кожним роком на радіо чутно все менше гітарного драйву, карколомних соло та гостросоціальних текстів. То що ж таке український рок і куди він подівся? Спробуємо розібратися.
Мертвим
20 років тому світ побачив один із культових фільмів Олексія Балабанова «Брат 2», до саундтреку якого включили пісні молодого українського рок-гурту «Океан Ельзи». Фактично, це був початок великого музичного шляху ні на кого не схожих львів’ян. Касети та диски перших двох альбомів розліталися на ринках та ліцензованих точках продажу, наче гарячі пиріжки.
Незвичайна манера виконання Святослава Вакарчука та музика, подібна до західної, прийшлася до душі не тільки українцям. Без уваги також не можна було залишити пісенну лірику гурту. «Ти вийшла заміж за весну, мені лишила осінь…»; «Там де нас нема…» швидко западали в голови слухачам і несли певний романтичний меседж.
Після стьобних пісень «Братів Гадюкіних» та авангардних молодих виконавців, Океани помітно виділялися на тлі нової української музики. Далі були культові рок-альбоми «Модель» та «Суперсиметрія», які критики високо оцінили і пророкували велике майбутнє гурту. Але у 2004-му відбувся вихід Юрія Хусточки та Дмитра Шурова (Pianoбой) з колективу, що призвело до втрати «золотого складу». Незважаючи на це, Вакарчук і нова команда подарували слухачам непоганий альбом «Глорія». Далі були альбоми «Міра», «Вночі» та «Dolce Vita», які поповнили репертуар Океанів кількома потужними хітами, але вони вже суттєво відрізнялись від їхніх попередніх пісень, зробивши більший акцент на поп-звучання.
Після альбому «Dolce Vita» бенд затих на 2 роки, щоб на початку 2013-го вистрілити LP-альбомом зі свіжим складом та звуком під назвою «Земля». Платівка була тепло прийнята критиками, які вже давно очікували від гурту зрілих музичних рішень. Зважена та осмислена лірика в поєднанні з поп-роковими мелодіями звучала навіть під час Євромайдану.
Але вже наступні релізи пісень Вакарчука разом із його командою не знайшли такого відгуку серед української аудиторії. Чи через те, що Славко захопився політикою, чи через намагання стати серйозним провідником народних думок і проблем — невідомо. Але результат очевидний: пісні ОЕ стали менш актуальними і почали здавати свої колишні позиції в чартах. Замість любовної лірики порушились питання війни з Росією, патріотизму, але, здається, що це не зовсім те, чим зазвичай надихався Святослав.
Нинішній склад ОЕ
А потім ще й політична кар’єра підвела і зіпсувала імідж настільки, що зараз колишній улюбленець публіки та бунтар асоціюється з посміховиськом (дивіться дебати з Анатолієм Гриценком). Один з авторитетних музичних оглядачів Олександр «Банча» Топілов під час конспірації довкола політичних амбіцій Вакарчука висловився на тему останніх музичних спроб ОЕ недвозначно: «Негоже буде президентові скакати з мікрофоном сценою, тож хай спробує!»
Як свого часу сказав лідер гурту The Doors Джим Моррісон: «Рок – мертвий!» І справді: назвати роком те, що зараз роблять ОЕ, дуже важко, а що саме прийшло на зміну і коли саме це сталося — теж складно сказати.
Живим
Втім, зараз існують гурти, які намагаються працювати у жанрі, який начебто вже себе вичерпав. Серед пісень у багатьох плейлистах можна знайти таких виконавців, як Бумбокс, Димна Суміш, Stoned Jesus та The Gitas. Хотілось би додати сюди ще й Скрябіна, але останні роки творчості гурту без Андрія Кузьменка та й навіть ще за його життя вже роковими та протестними не назвеш.
The Gitas
Так само і з Бумбоксом: хтось, можливо, допише приставку «рок» до кількох їхніх альбомів, але із впевненістю можна сказати одне — це більше соул та поп, аніж той рок, про який йдеться в цьому тексті. У підсумку сьогодні залишилається всього три колективи «старих», які ще можуть «вдарити в цій дірі».
Насамперед хотілося б зазначити, що зараз мова піде більше про Сашу Чемерова – лідера гурту «Димна Суміш», який, на жаль, нині не є діючим, та його відносно нового проєкту «The Gitas». Під час опитування Суспільним декількох фронтменів молодих рок-гуртів, більшість впевнено назвали «Димну Суміш» недооціненим колективом серед поціновувачів цього музичного жанру. В інтерв’ю Радіо Культура Саша Чемеров сам визнав цей факт: «Звичайно, я вважаю «Димну Суміш» недооціненим гуртом, але були ще такі гурти, як Соул, Мертвий Півень. «Димну Суміш» люди зрозуміли трохи пізніше». Також музикант сказав, що сприйняття молодими гуртами рок-культури змінилося: «За останні 5 років у рок-музиці не сталося нічого цікавого… Мабуть, зник виклик і протест, музиканти почали робити інновації, а рокери – хотіти на радіо!»
Саша Чемеров. Фото: Viva
«Димна Суміш» офіційно припинила свою діяльність у 2018 році. Але Саша Чемеров з 2015-го продовжує активно писати музику разом із колективом «The Gitas», який створив після переїзду до США. Чи можна повною мірою говорити про гідну оцінку цього колективу? Думаю, за 5 років висновки робити ще зарано. Але проєкт доволі успішно розвивається далі і знаходить свого слухача в Україні. «The Gitas» грають альтернативу із домішками гранжу.
Не знаю, робив Саша цей проєкт з метою просування його в Штатах та за кордоном чи задля задоволення власних амбіцій? З одного боку, як казав Чемеров в інтерв’ю, рок в усьому світі вже давео нікого не дивує. А з іншого, не дуже зрозуміло, чому перестала існувати «Димна Суміш»?
У будь-якому випадку, це ледве не «останній з могікан» рок-культури в Україні.
Переходимо до Stoned Jesus, гурту набагато важчого за своїм звуком, ніж два вищенаведені. Ця команда була сформована у 2009 році, і грають вони у жанрі стонер. Звісно, музикою для широкого загалу цей стиль не назвеш. Але попри те, що в Україні шанувальників цього стилю можна перелічити майже по пальцях, хлопці змогли вибити собі місце в серцях закордонних фанатів. На відміну від ОЕ та «Димної Суміші», цей колектив одразу і безкомпромісно обрав англійську мову для своїх текстів.
Можливо, це і є відповідь на запитання, чому саме Stoned Jesus не здобув такої популярності у пантеоні української рок-музики? Але гастролі у США та популярність у Південній Америці повністю компенсують малий попит на цю музику в Україні. Похмурі гітарні рифи та хриплий вокал разом створюють комбінацію, що викликає почуття безвиході та тлінності буття. Наче Оззі Осборн у свої кращі часи. А для тих, хто ніколи не чув про цих хлопців, раджу піти на їхній концерт, щоб відчути всю міць «жирного» металу, схожого на важкий Black Sabbath.
Ненародженим
У цьому розділі мова піде про ті гурти, які відносять до категорії «молодих» рок-музикантів. ФІОЛЕТ – гурт, що утворився в 2009 році у місті Луцьк. На початку кар’єри музиканти писали музику для себе, як справжні послідовники рок-культури. Тут прекрасно поєднувались як ліричні, так і соціально-патріотичні тексти Сергія «Колоса» Мартинюка разом із акустичною гітарою та більш важкими партіями електричних гітар. Але останнім часом гурт надав перевагу більш комерційному звуку аби залучати більш широку аудиторію, і, певне, щоб потрапляти на більшу кількість радіостанцій. Більше любовної лірики, менше протесту та більш «солодка» манера виконання нових пісень здається просто перевели хлопців в ешелон типової поп-музики.
І ФІОЛЕТ – не виняток. Та сама історія сталася з EPOLETS. Одесити, які створили кавер-проєкт Rolling Bones, в репертуар якого потім інтегрували власні пісні, надихались британським роком та брит-попом. Спочатку тексти писали англійською, потім було кілька релізів російською та українською, що значно підвищило їхню популярність та зумовило зміну назви на EPOLETS. Далі було телебачення – участь «Х-факторі», що розширила фан-клуб групи. Але чи то слава, чи просто небажання створювати більш комерційний матеріал музикантами першого складу призвели до кадрових перестановок.
EPOLETS
Останній сингл Rock is dead не можна охарактеризувати, як глибоко продуману роботу колективу. Текст виглядає наче виправдовування, типу: «Чуваки, ми не граєм рок, бо це вже нікому не потрібно».
Так, хлопці мають рацію. Але спроба повернення до автентичного звучання групи, схожого на перший альбом «Догма», поки недостатня, щоб віднести їх знову до стилю «рок».
Епілог
На превеликий жаль, так стається, що в погоні за швидкою славою представники рок-культури в Україні втрачають самих себе і починають грати у жанрі поп.
Чому українська та світова рок-музика в її звичному розумінні зараз майже нікому не потрібна? Це питання залишається актуальним. Можливо, через занадто велику конкуренцію з артистами інших жанрів. Бо кожен третій музикант здатний записати пісню та викласти її на музичну платформу, тож в нескінченному потоці “музичних шпалер” ці діаманти часто губляться. Або ж ми просто втратили “дух авантюризму” і на зміну романтичному бажанню змінити світ і свідомість суспільства прийшло бажання заробляти гроші і подобатись усім.
Чому зник протест і виклик суспільству? Теж незрозуміло. Напевно, тому, що багато хто вважає себе оригіналами, насправді не створюючи нічого нового: упередження щодо власної винятковості і породило систему, проти якої рокери раніше боролись.
Чи з’явиться новий реформатор у світі року, що стане голосом покоління, зануреного у соціальні мережі? Вирішувати тільки тим, хто створює пісні у підвалах, трансформуючи думки у тексти та мелодії і не йде за примхами публіки. І це тільки початок дослідження року в Україні.
Текст: Vova Zion