Першою прем’єрою Театру на Подолі після кончини його незмінного художнього керівника Віталія Малахова став містично-комедійний трилер «Приворотне зілля». Вистава Сергія Павлюка за однойменним романом Дмитра і Віталія Капранових може служити яскравою ілюстрацією до розмови про те, чим зараз є один із провідних театрів столиці та з якою проблемою зіштовхнеться його новий очільник.
Майор Микола Пилипович і лейтенант Петро, вдаючи з себе наукових співробітників, а саме філологів-фольклористів, десь у буремні 1990-ті вирушають із Києва в українську глибинку шукати відьом. Ширяться чутки, що в селі Зеленому живуть жінки з надприродними здібностями, і спецслужби мають намір якось використати їхній хист у державних цілях. Діставшись до пункту призначення, доцент з аспірантом, тобто майор із лейтенантом, вступають у контакт з представниками місцевого населення. Перший в основному налягає на самогон, а другий розводить шури-мури одразу з кількома панночками, які не лише не проти, але й усіляко за.
Парторг (Федір Ольховський) і Майор (Сергій Сипливий) знаходять спільну мову на основі традиційних алкогольних цінностей
Люди в Зеленому колоритні. Парторг не розлучається з трилітровою банкою сивухи. Піп носить під рясою тільник і розуміється на преферансі, а його жінка більше схожа на хтиву циганку, ніж на попадю. Дід Юхим і тітка Кабачиха ворожать, чаклують, екстрасенсують і поводяться не надто чемно. Представниці молодшого, середнього і старшого віку вступають у відчайдушну боротьбу за симпатичного Петра. Кожна використовує засоби, що суворо заборонені Міжнародним олімпійським комітетом, від заговорених напоїв до заворожених пиріжків.
Тітка Тетяна (Ірина Грищенко) пояснює Петру, що таке присуха на пиріжках
Правдоподібності в сюжеті роману братів Капранових шукати не варто, мораль його пряма і нехитра. По-перше, майте на увазі, що усі баби — відьми, особливо українські, а сільські й поготів. Вони так і намагаються зачарувати, присушити, роздягнути вас догола та й самі скачуть голяком аж гай шумить — у виставі Павлюка одразу кілька гостроцікавих сцен із роздяганням. По-друге, якщо ви полізли в провінційний монастир зі своїм столичним уставом, то отримаєте дрючком по довбешці. Українська глибинка живе своїм одвічним життям, і столичним зайдам із пістолетами краще сюди не соватися.
Поставитися до подібного літературного матеріалу цілком серйозно міг хіба що режисер-аматор з якого-небудь Козодрюпинська. Павлюк цілком слушно вирішив посилити комедійні акценти, і в першій дії йому це певною мірою вдалося. Азарівський суржик Миколи Пилиповича, каратистські танці Петра, зухвале кокетування молодиць і хуліганські замашки трійки місцевих хлопаків, які співають загрозливу пісню про батька Бандеру, час від часу виходили смішними. Темп іноді збивався, пластичних знахідок було менше, ніж хотілося, гумор навряд чи можна було назвати тонким, але загалом «Зілля» вставляло не гірше за парторгову сивуху.
Друга дія змінила загальне враження приблизно повністю. Жарти виходили все більш одноманітними, гра акторів потьмяніла, проблиски оригінальності зійшли нанівець. З’ясувалося, що виставі Павлюка відчутно бракує того рівня гротеску, який би міг компенсувати сюжетну недолугість. Цікава деталь: на сайті вказано, що спектакль триває дві години, у пресрелізі написали, що дві з половиною, насправді ж вийшло аж три з чвертю. Подейкують, до наступних показів виставу планують скоротити, і це правильно, бо гірше точно не стане.
Лейтенант Петро (Костянтин Стоянчев) залицяється до поштарки Наталки (Валентина Сергеєва) винятково зі службового обов’язку
Втім, багатьом таке видиво ще як до вподоби. Радісно відгукуючись на дотепи в дусі чи то старого КВК, чи то сучасних комедійних шоу, вдячна київська публіка віддає перевагу постановкам саме такого сорту і забезпечує їм незмінні аншлаги. Більш складна і вигадлива театральна мова масовому глядачеві досі незрозуміла й чужа, йому б чого-небудь простішого. Не дивно, що більшість столичних театрів орієнтується не на мистецтво, а на смаки клієнтури. І Театр на Подолі, попри свою аж ніяк не низьку репутацію, від цього принципу іноді теж не такий вже далекий.
Малахов намагався тримати рівновагу. 2017-го він отримав у розпорядження Нову сцену з її винятковими технічними можливостями й почав запрошувати до співпраці талановитих постановників. У подальші два роки там відзначилися своїми виставами мало не всі зірки молодої української режисури: Давид Петросян, Іван Уривський, Максим Голенко, Тамара Трунова, Станіслав Жирков. Водночас на подільських підмостках продовжували з’являтися посередні вистави, які, з одного боку, мали стабільний попит, а з іншого, викликали такий само стабільний скепсис у критиків.
Технічне оздоблення Нової сцени дає можливість застосовувати цікаві світлові ефекти
У тому, що першою прем’єрою після того, як Малахов пішов з життя, стало саме «Приворотне зілля», можна побачити певний символ. Досить ординарна, не занадто винахідлива, сильно затягнута і зроблена на посередньому, зате вітчизняному літературному матеріалі, вистава має вигляд своєрідної віхи в історії Театру на Подолі. Куди саме від цього рубежу попрямує театр, залежатиме від того, хто його очолить. Поки що список претендентів на посаду художнього керівника складають переважно на чутках і здогадках. Отож, попри деякі цікаві інсайди ворожити на кавовій гущі ми не станемо.
У будь-якому разі новий очільник театру, як той витязь на роздоріжжі, постане перед вибором із трьох варіантів. Перший: погнатися за глядацьким успіхом та знехтувати творчими пошуками, і це буде печально. Другий — зробити навпаки: це достойно, але ризиковано. Третій — спробувати зберегти в одній упряжі «коня і трепетную лань», нехай собі скачуть, як скакали раніше. Ось тільки на довгій дистанції в такий спосіб далеко не просунешся.
Фото: Іра Марконі